NELER YAPSAK?

Gitmek fikri ile kafam meşgul. Hem de çok uzun zamandır. Hatta hep zihnimin bir kenarında var bu fikir.

Bir memur ailesi olarak ilçe ilçe dolaştıktan sonra Ankara’ya göçmüştük çok eskiden. Daha öncekiler gibi değildi bu göçüş. İşe otobüsle gidilen yerdi benim için şehir. Yürüyerek kıra çıkılmayan yerdi. Burada “Hangi ilkokula gidiyorsun?” diye bir soru vardı. Kimse kimseyi tanımadığından daha rahat yaramazlık yapabiliyorduk. Marketler, alışveriş merkezleri yoktu henüz ama her şeyi yürüme mesafesi bir yerlerden de alamıyorduk. Böyle birkaç şeydi fark edebildiğim. Şehir denilen şeyle tanışmıştım.

Dünyada başkaca örneklerini bulabileceğiniz bir taktik ile Şehir gerçek yüzünü saklamış meğer. Ortaokulda terör; seksenlerin başında, sonradan kurtulduğumuzu sandığımız hava kirliliği ile de tanıştık. Şehre gelişimizden dört yıl sonra apartman hayatı ve kaloriferle tanıştık. Hayatımıza farkına bile varmadan pek çok şey girdi, pek çok şey de terk edip gitti bizleri. Park yeri problemi ve trafikle tanıştık. Hatta üç yıllık kapı karşı komşumla, çocuğu okula kaydettirirken tanıştık. Her terk edilen şey ve her tanışma beni de çevremi de değiştirmişti. Herkesin bildiği daha pek çok şeyle de tanıştık. Çokça anlatmaya gerek yok bilinenleri.

Göçmek üç ayrı fasıldan oluşuyor zihnimde. Terk edilen yerle ilgili kısım, göçme fiilinin kendisi ve ulaşılan mekân faslı.

Terk edilen yer için İstanbul diyorum. Ortadirek bir aile reisinin İstanbul’u. (Şu konuyu geçeyim diyorum ama kinimden dolayı bir türlü geçemiyorum. Yine önüme çıkıyor. Ama görmemezlikten geleceğim.)

Göçme işi dediğim de benim açımdan çok anlatılır bir şey sayılmaz. Aslında öncesi ve sonrası ile girift ilişkiler içinde bir mefhum. Bu yazıyı yazarken önemli olan şu soru:

Gidince ne yapacağız?

Bir şeyler yapmamız lazım ki, göçmemiz daha bir manalı olsun. Cümleyi özellikle böyle kurdum. Tek başına terk-i diyar eylemek dahi manalıdır kanaatimce. Ama bu gösterilen tavrı bir takım maddî ve manevî faaliyetlerle de desteklemek gerek. Maddi faaliyet denince de ilk akla gelenlerden biri gıdalanmak.

Pek obur bir adam değilim diyerek lafa başlayacağım ama üç haneli kilolarla pek ikna edici olmam herhalde. En iyisi açık yüreklilikle söylemek. Lezzetli bir şey yediğimde, hele de eski güzel günleri hatırlatan bir lezzetse, pek mutlu oluyorum. Adeta arkeolojik bir kazı yapar gibi insanlığın kadîm medeniyetini aradığım hicretimde bu lezzetleri de aramaya çalışacağım. Ve arkada bırakacağım şeylere inat ekonomik değeri olmasa da bir şeyler üreteceğim. 

Bir liste yapmıştım. Aklıma geldikçe ilaveler yapıyorum listeme. Şimdi baktım 132 kalem üretimi yapılacak şey var listemde. Yanlarında üretebilir miyim, ürettim mi, gibi suallerin cevabı ile ürünüme verdiğim not var. İşte listem.

SIRA	ÜRÜN	ÜRETEBİLİR MİYİM?	YAPTIM MI?	BAŞARI NOTU (0…10)
1	Keçi-Koyun sütü	Evet
2	Yoğurt	Evet	Evet	8
3	Beyaz peynir	Evet	Evet	8
4	Kaşar	Evet
5	Tulum peyniri	Evet
6	Çökelek	Evet
7	Tereyağı	Evet	Evet	10
8	Tavuk eti	Evet
9	Ördek eti	Evet
10	Kaz eti	Evet
11	Hindi eti	Evet
12	Yumurta	Evet
13	Keçi eti	Evet
14	Koyun eti	Evet
15	Sucuk	Evet
16	Pastırma	Evet
17	Sosis
18	Kavurma	Evet	Evet	7
19	Bal	Evet	Evet	6
20	Polen	Evet	Evet	10
21	Bal mumu	Evet	Evet	10
22	Yapağı	Evet
23	Elma	Evet
24	Elma pekmezi	Evet
25	Elma kurusu	Evet
26	Armut	Evet
27	Ayva	Evet
28	Ayva reçeli	Evet
29	Kiraz	Evet
30	Vişne reçeli	Evet
31	Vişne	Evet
32	Nar	Evet
33	Nar ekşisi	Evet
34	Cennet hurması	Evet
35	Korogaki	Evet
36	Zeytin	Evet	Evet	6
37	Frenk üzümü	Evet
38	Üzüm	Evet
39	Kuru üzüm	Evet
40	Pekmez	Evet
41	Yaprak	Evet
42	Ceviz	Evet
43	Badem	Evet
44	Ihlamur	Evet	Evet	10
45	Erik	Evet
46	Erik kurusu	Evet
47	Erik pestili	Evet
48	Dut	Evet
49	Dut kurusu	Evet
50	Dut pestili	Evet
51	Dut pekmezi	Evet
52	Cevizli sucuk	Evet
53	Böğürtlen	Evet
54	İğde	Evet
55	Şeftali	Evet
56	Kayısı	Evet
57	Kayısı kurusu	Evet	Evet	5
58	Nane	Evet	Evet	8
59	Kuru nane	Evet	Evet	10
60	Kekik	Evet
61	Reyhan	Evet
62	Biberiye	Evet	Evet	10
63	Ispanak	Evet
64	Pırasa	Evet
65	Karnabahar	Evet
66	Lahana	Evet
67	Bamya	Evet	Evet	3
68	Kuru bamya	Evet
69	Bakla	Evet	Evet	8
70	Bezelye	Evet	Evet	3
71	Fasulye	Evet	Evet	3
72	Börülce	Evet
73	Barbunya	Evet
74	Nohut	Evet	Evet	7
75	Mısır	Evet	Evet	6
76	Ayçiçeği	Evet	Evet	4
77	Domates	Evet	Evet	5
78	Biber	Evet	Evet	10
79	Pul biber	Evet
80	Patlıcan	Evet	Evet	8
81	Patlıcan kurusu	Evet
82	Tere	Evet	Evet	8
83	Maydonoz	Evet	Evet	9
84	Marul	Evet
85	Kuzu kulağı	Evet	Evet	6
86	Havuç	Evet	Evet	5
87	Turp	Evet	Evet	5
88	Kereviz	Evet
89	Patates	Evet	Evet	6
90	Tatlı patates	Evet
91	Soğan	Evet	Evet	9
92	Kuru soğan	Evet	Evet	9
93	Sarımsak	Evet	Evet	10
94	Salça	Evet
95	Tarhana	Evet
96	Keş	Evet
97	Erişte	Evet
98	Hıyar	Evet	Evet	8
99	Acur	Evet	Evet	8
100	Kabak	Evet	Evet	9
101	Dikenli kabak	Evet
102	Bal kabağı	Evet
103	Kabak çekirdeği	Evet
104	Sirke	Evet	Evet	2
105	Turşu	Evet	Evet	8
106	Yer elması	Evet
107	Fındık	Evet
108	Karpuz	Evet	Evet	6
109	Kavun	Evet
110	Buğday	Evet	Evet	7
111	Siyez buğdayı	Evet	Evet	8
112	Bulgur	Evet	Evet	6
113	Düğü	Evet
114	Beyaz un	Evet
115	Tam buğday unu	Evet
116	Arpa	Evet
117	Yonca	Evet
118	Yulaf	Evet
119	Yeşil mercimek	Evet
120	Kırmızı mercimek	Evet
121	Güvercin	Evet	Evet	5
122	Bıldırcın	Evet
123	Bıldırcın yumurtası	Evet
124	Susam	Evet	Evet	8
125	Tahin	Evet
126	Tahin helvası
127	Kestane	Evet
128	Çörekotu	Evet	OK	10
129	Kuşburnu	Evet
130	Kuşburnu marmelatı	Evet
131	Ekşi maya	Evet	OK	8
132	Ekmek	Evet	OK	7

İmkân buldukça bu listedekileri üretmeye çalışmıştım. Bir kısmı da Hayalbâğ’a kaldı.

“Şüphesiz güçlükle beraber bir kolaylık vardır. Gerçekten, güçlükle beraber bir kolaylık vardır. Öyleyse, bir işi bitirince diğerine koyul.”  

NEREYE GİTSEK?

Beş senedir bu soru ile yaşıyordum. Bolu-Mudurnu, Bursa-Keles, Bilecik-Osmaneli, Sakarya-Taraklı, sırasıyla gözdem oldular. Kısa süreli bakındığım pek çok ilçeyi saymıyorum bile.

Bu ilçelerin köylerini, köylerin etnik yapısını, adetlerini, arazi fiyatlarını, iklimlerini daha akla gelmedik pek çok özelliklerini inceledim. Sonradan fark ettim ki: Bakındığım yerlerin hemen hepsinin halkı Manav. Yani yerleşik hayata erken dönemlerde geçmiş Türk. “Yörüğün yörümeyenine Manav derler.” diye kendilerini tanıtıyorlar. Kendimi pek milliyetçi biri olarak görmesem de kan çekiyor galiba.

Aslında, bir Manav köyüne ateşli silahla girmenin yasak olması, bir diğerinde avcılığın yasak olması, genelde dindar olmaları ve manavlar hakkında söylenen “Ne faydaları olur, ne de zararları.” deyişiydi bana cazip gelen şeyler. “Ne faydaları olur, ne de zararları.” sözü bunların arasında beni bir Manav köyüne doğru çeken en mühim şey oldu.

İklim olarak kara iklimini seviyordum. Sahil şehirlerindeki gibi ıslak yazlara tahammülüm yoktu. Kış aylarında kardan biraz bıkmalı, sonra baharın tadını hissetmeliydim taa yüreğimde. Ama bulunduğum yer yeşil olmalıydı, ormanları olmalıydı dolaşacağım. Hafif eğimli olursa daha manzaralı bir verandam olabilirdi. Bir köye yakın olsun istiyordum, lakin gözlerden ırak olmalıydım. Etrafımda beni de olumsuz etkileyebilecek bitki ve hayvan fabrikaları değil, ahırlar, kümesler ve tarlalar ile bahçeler olsun istiyordum. En az beş dönüm olsun istiyordum. Mümkünse “modern tarım” yapılmamış bir yer olmalıydı.

Bu kriterleri haiz bir yer bulmak için çok vakit harcadım. Zaman zaman tavizler de verdim ararken. Hatta düşünüyorum da, bir ara kriter mıriter kalmamış, bir toprak parçası olsun da ne olursa olsun diye düşünür olmuşum. Allahtan böyle dönemlerde bir yer alıvermemişim.

Ne diyordum bütün bu arama taramalar sırasında iyice Taraklı’ya odaklanmıştım. Köy köy dolaşmış, defalarca yer bakmaya gitmiş, hatta bu gidiş gelişlerde neredeyse bir çevre edinmeye bile başlamıştım. Taraklıda değil diye elediğim satılık ilanları bile oluyordu. İki dönüm yere razı olup, atlayıp arabaya arsa bakmaya gittiğimde oldu. Nafile.

Kısmetten öteye yol gitmezmiş. Bir baktım ki Göynük-Bozcaarmut’ta bir tarladayım. Ve kendimi yavaş yavaş buraya ait hissediyorum. Nereye mi?İşte buraya! 

Doğudan batıya doğru bakınca sırasıyla aşağıdaki beş fotoğraftaki manzarayı gördüğüm yere.

İçinde kuzey geçen yönlerin bir cazibesi yoktu. Fotoğraf bile çekmemiştim. Bu kadar yön bana yeterdi zaten.

Bir de minik tepeciğin ardına gizlenmiş şu bölüm vardı. 

Bana her an biraz daha sıcak ve sevimli gelen bu yeri işte böyle bulmuştum. Burada kök salacak burada yeşerecektim.

ŞAFAK

Şafak saymak askerlikle özdeşleşmiş ve bana çok da sıcak gelmeyen bir fiil. Benim de şafak saymak gibi bir niyetim yoktu zaten. Önceleri emekliliğe 4-5 yıl var diye düşünür, soranlara yuvarlanmış, tahmini cevaplar verirdim. Sonra bir 1 Temmuz günü, "Tam 4  yıl kaldı." dediğimi hatırlıyorum. Tam kelimesi hesabı biraz daha net yapmama neden oldu. 48 ay kalmıştı. Artık ayları sayıyordum. Sonra 40 ay, 15 gün; 39 ay 7 gün falan derken Excelde bir tablo hazırlayıp gün gün takip etmeye döndü benim iş.

912, 911, 910 ….

Çevremdekilere de bir eğlence oldu benim şafak işi.

“Saymakla bitmez.” diyenlere, “Sayılı gün çabuk geçer.” demekten yorulmadım. Benim yerime sabırsızlananların aksine, amacıma yavaş yavaş yaklaşmanın tadını çıkardım. Hatta zevk aldım.

Dört yıl önce emekli olsam Hayalbağ’a şimdiki kadar hazır olmazdım. Ayrıkotu olmak için ayrılmak gerekliydi, yavaş yavaş. Ayrıkotu olmak için daha kavî olmak; hayata daha bir bağlanmak; elde ettiğiniz güç ile hayatı önemsememek; geçen günlerin değerini bilmek, ilmek ilmek örmek gerekti Hayalbağı.

Görünüşe göre bu güne kadar tüm seyahatlerime istediğim gibi hazırlanamadığım gibi bu yola da istediğim gibi hazırlanamayacaktım. Ama bu hiç hazırlanamadım demek te değil tabii ki.

Zaten hayat da işte böyle bir şeydi. Hiçbir şeyin tam olmadığı, her şeyin kalan kısmını aradığımız bir zaman dilimi.

BİR EXCEL SAYFASI

İlk mesajdan bu yana üç yıl geçmiş. Hikâyemizin görece kalıcı olması için bir kaç cümle ile hulâsa etmek ihtiyacı hissediyorum.

Serde mühendislik var ya, önce bir excel sayfası oluşturdum. İlk sekme "Ana harcama kalemleri" diye isimlendi. Sonra sırasıyla "Birikim planı", "Gelir-gider", "Araç-gereç", "Üretim listesi", "Şafak" isimli sekmeler oluştu.

Nedir bu paradan çektiğimiz!

Hayâllerimizi kurarken bile para hesabı yapıyoruz. Para işlerinden çok insanın anladığı kadar anlamam. Bu yüzden ilk dört sayfayla ilgili bir şey anlatmayayım. İsimleri fikir veriyor zaten. O sayfalar bana ne bir zevk, ne de ilham veriyor. Sadece amacıma ulaşmak için imkân veriyor.

İlk dört sekmeden şu sonuca varıyordum: Dört yıl sonra gerçekleştireceğim emekliliğime kadar gayet tasarruflu davranırsam, emekli ikramiyemi de bu işe harcarsam, Hayâlbağı oluşturacak maddi imkânım oluyordu.

Üretim listem üzerindeki çalışmalarım ve şafak sayarken geçireceğim safhalar ise Ayrıkotu olmak yolunda beni destekleyecekti.

NEDEN AYRIK OTU ÇİFTLİĞİ?

Ayrık otu çiftliği de nereden çıktı derseniz, şöyle anlatayım. Hayalbağ için dağarcığıma birşeyler devşirmeye çalıştığım bir gün telefonum çaldı. Arayan eşimdi. Değerli hayat arkadaşım heyecanla bir solukta şu satırları okudu:

"Mütevahhid, yalnız adam, toplumun geneli gibi yaşamayan aykırı ve sıra dışı kişidir. İbn Bâcce bu tür insanlar için nevabıt “ayrık otu” kavramını kullanır. Fârâbî’de bu kavram olumsuz içerik taşımaktaydı. İbn Bâcce ise erdemsiz toplumda erdemli yaşamaya çalışan insan anlamında olumlu kullanır. Bu tür kimseler için şöyle der: “onlar garîbdirler, çünkü: kendi vatanlarında, akranlarıyla ve komşularıyla beraber olsalar bile, fikirleriyle onlara yabancıdırlar. Bu fikirleriyle kendileri için vatan olacak başka bilgi ve idrak mertebelerine yükselerek zihinsel bir göç gerçekleştirmişlerdir”.

Halkın süs ile gösterişe battığı, insanların aşırı dünyevileştiği cahil bir toplumda yalnız insan mütevahhidin bilinçli bir tavırla o topluma yabancılaşması, kendi mutluluğu açısından zorunludur. Yalnız insan, maddî heveslere, gelip geçici zevklere dalmış bir toplumda akli ve manevî yetkinliği hedefleyen insandır. Yalnız insan hedeflerine yönelik adım attıkça toplumundan ayrışır ve süreç içinde de dışlanır. Hakikat peşinde koşan bu insan için yalnızlık zorunlu bir kaderdir. Ayrıca yalnızlık bu kişinin mutluluğa ulaşması için alması gereken bir tedbirdir. Nasıl ki insan sağlıklıyken sıhhatini korumak, sıhhatini kaybetmesi halindeyse tıp sanatını kullanarak yeniden kazanmak durumundaysa, mutluluğu kazanmak için tedbîri uygulamak veya kendinde mutluluğa erişmesini engelleyen arazlar varsa onları izale etmek durumundadır. Nasıl insan sağlıklı durumunu korumak için korunma tedbirleri almak durumundaysa, aynı şekilde erdemli ve mutlu olan mütevahhidin de bu durumunu korumak için üzerine düşen fiilleri yapması gerekir. Bu yüzden korunma bedenlerin tıbbı diye isimlendirilirken, mütevahhidin eylemleri de “Tıbbu'n-nufûs” (rûhânî tıp) diye isimlendirilir.

İbn Bâcce bu yalnızlık halini sürekli bir hal olarak görmez. Bu durum zorunlu bir geçiş dönemidir. İleride oluşacak erdemli toplum da ancak yetkinleşmiş insanlarla mümkündür. Diğer bir ifadeyle yetkinleşmiş yalnız insanlar erdemli toplumun nüveleridir. Yalnız insan bencilce sadece kendi yetkinliğini hedeflememektedir. Aksine gelecekteki erdemli yönetimi mümkün kılacak metafiziksel ve diğer teorik bilgileri edinmektedir. İbn Bâcce’ye göre bu teorik yetkinlikler ve bilgiler olmaksızın erdemli toplum imkânsızdır.

Yalnız insan bu amaçla hicret bile edebilir."

Yalnız insan bu amaçla hicret bile edebilir!

Hayâlbağ...

Ayrık otu...

Hicret...

Bir taş daha koymuştum ilk taşımın üstüne.

Basite, sadeye, kolaya diye niyetlendiğim seyahatime felsefe mi bulaşıyordu ne? Bir çelişki daha mı giriyordu hayatıma?